W trzecim panelu drugiego dnia Kongresu Polska Wielki Projekt poświęconym kwestii edukacji wzięli udział: Agnieszka Pawlik-Regulska (koordynatorka Koalicji na Rzecz Ocalenia Polskiej Szkoły), Dariusz Kwiecień (rzecznik Stowarzyszenia Katechetów Świeckich), dr Paweł Figurski (historyk, teolog, nauczyciel akademicki). Moderatorem był dr Michał Łuczewski - wiceprezes Fundacji Polska Wielki Projekt.
Europoseł PiS Patryk Jaki wygłosił wprowadzenie do dyskusji. Stwierdził, że edukacja jest jednym z fundamentów polskiej suwerenności , a projekt „Europejskiego Obszaru Edukacji” zmierza do odebrania państwom prawa decydowania o szkołach. Łączył go z myślą Spinellego i Gramsciego: przejęcie edukacji ma kształtować „nowego Europejczyka” pozbawionego narodowej i religijnej tożsamości. Ostrzegał, że ograniczanie historii, religii i rodziny w programach to element tego planu, a jego celem jest zmiana kultury, świadomości i suwerenności. Podkreślił, że jeśli Polska odda edukację Unii, utraci wpływ na wychowanie własnych dzieci. Jaki uważa, że obecne reformy promowane w Polsce odpowiadają temu modelowi: ogranicza się religię i etykę, podważa pojęcie rodziny, akcentuje klimatyzm i zmianę wzorców tożsamościowych..
Agnieszka Pawlik-Regulska zgodziła się z tą diagnozą, podkreślając, że to, co widać w Polsce, jest bezpośrednim przełożeniem unijnych dokumentów. Jej zdaniem z programów znika cel rozwoju intelektualnego, a szkoła ma stać się miejscem dobrostanu i animowania postaw zgodnych z politycznymi założeniami UE. Podkreśliła, że w dokumentach nie mówi się o kształtowaniu elit ani wysokich kompetencji, lecz o „podstawowych umiejętnościach” i przygotowaniu do uczestnictwa w projekcie europejskim. Krytycznie oceniła także „edukację włączającą”, która – choć brzmi humanitarnie – w praktyce obniża poziom nauczania i rozbija model szkoły wymagającej. Zwróciła również uwagę, że nauczyciele określani są tam jako „profesjonalna siła robocza”, co dla niej pokazuje ideowe źródła tej reformy.
Dariusz Kwiecień spojrzał na szkołę od strony religii i wychowania moralnego. Zwrócił uwagę, że choć można mówić o wiedzy i umiejętnościach, młodzież przede wszystkim potrzebuje odpowiedzi na pytania o sens i wartość życia. Jego zdaniem obecne próby ograniczenia religii i rozbijania pojęcia rodziny prowadzą do wzrostu kryzysów psychicznych, poczucia pustki i samotności. Wskazał, że religia i etyka nie są dodatkiem, lecz koniecznym narzędziem budowania człowieka zdolnego do tworzenia relacji, rodziny, pracy opartej na sensie, a nie tylko sukcesie.
Paweł Figurski spojrzał z perspektywy edukacji klasycznej. Przypomniał myśl kard. Newmana i Mortimera Adlera, według których szkoła i uniwersytet nie mają kształcić wyłącznie specjalistów, ale przede wszystkim człowieka integralnego – świadomego dobra wspólnego, wyposażonego w zdolność rozumnego działania i rozeznania sensu życia. Jego zdaniem szkoła nie powinna być redukowana ani do politycznej inżynierii światopoglądowej, ani do kształcenia „pracownika pod rynek”. Proponował powrót do edukacji klasycznej jako harmonii rozumu, ducha i praktyczności, opartej na dziełach kultury i tradycji europejskiej.
Prowadzący panel Michał Łuczewski podkreśllł, że szkoła ma zarówno „ciało” (nauczycieli, praktyki, codzienność), jak i „ducha” (cel, sens, wartości). Zwraóił uwagę na godność nauczyciela i na to, że edukacja nie może sprowadzać się tylko do opieki czy technik uczenia, lecz musi prowadzić do formowania człowieka zakorzenionego w kulturze europejskiej. Odwoływał się do doświadczeń osobistych i akademickich, łącząc refleksję o rodzinie, wierze, przyjaźni i pracy jako źródłach szczęścia. W jego ujęciu dobra szkoła to ta, która uczy sensu i przekazuje dziedzictwo, a nie tylko kompetencje.
Pod koniec rozmowy wybrzmiały dwa przesłania: po pierwsze, polska edukacja powinna bronić swojej podmiotowości i tradycji, zanim zostanie zastąpiona zunifikowanym modelem unijnym; po drugie, szkoła, która naprawdę uczy, musi łączyć wiedzę, dyscyplinę, wychowanie do relacji i zakorzenienie kulturowe. Panel zakończono przekonaniem, że przyszłość edukacji w Polsce zależy od odwagi i determinacji społeczeństwa, rodziców, nauczycieli i polityków.
Relacja: Margotte i Bernard