15 października 2025 roku w Instytucie im. Lecha Kaczyńskiego odbyło się spotkanie z senatorem i byłym marszałkiem Senatu RP Stanisławem Karczewskim. Seminarium poprowadzili i dyskusję moderowali: kustosz Instytutu dr Edward Wojciech Stańczak oraz poseł na Sejm RP Agnieszka Soin.
Stanisław Karczewski stwierdził, że senat ma długą historyczną tradycję w Polsce, sięgającą XV wieku, i jego istnienie jest ważne dla wielu Polaków. Zacytował wystąpienie prezydenta Lecha Kaczyńskiego z 2007 r., który uzasadniał potrzebę istnienia Senatu jako „izby refleksji”. Zauważył jednak, że współczesny Senat utracił tę rolę - stał się instytucją upartyjnioną, podporządkowaną jednej opcji politycznej, a nie miejscem merytorycznej debaty. Senator poddał analizie funkcje Senatu (m.in. kontrola legislacji, współpraca z prezydentem, opieka nad Polonią), podając przykłady historycznych referendów i decyzji, które – jego zdaniem – dowodzą politycznego wykorzystywania tej instytucji.
Jak zauważyl, debata na temat likwidacji lub reformy Senatu toczy się od lat, ale brak jest silnej woli politycznej, by dokonać zmian, senaty w innych krajach, szczególnie tych o ustroju federalnym, pełnią ważną rolę, ale w Polsce Senat coraz bardziej staje się "drugą izbą Sejmu"
W dalszej części przytaczył argumenty: za utrzymaniem Senatu – tradycja, symboliczna rola, rzekomo większa kultura debaty niż w Sejmie, znaczenie dla Polonii; i przeciw – wysokie koszty (ok. 300 mln zł rocznie), upartyjnienie, dublowanie prac Sejmu, łamanie konstytucyjnych zasad (np. komisje śledcze), utrata roli bufora między władzą ustawodawczą a wykonawczą.
Senator Karczewski postulował, że w nowej konstytucji Senat powinien zostać zlikwidowany, a jego funkcje przejęłyby profesjonalne biura legislacyjne przy Sejmie. Wskazał też na konieczność zmiany konstytucji z 1997 r., którą określił jako „lewicową i niedoskonałą”, oraz potrzebę wzmocnienia roli prezydenta.
W części dyskusyjnej uczestnicy spotkania zgłaszali własne opinie – niektórzy proponowali reformę (np. rozdzielenie kadencji Senatu i Sejmu, uczynienie Senatu izbą samorządową), inni popierali jego utrzymanie jako forum dla ludzi o wysokich kompetencjach.
Podsumowując, obecny model Senatu nie spełnia swojej pierwotnej roli, a przy nowej konstytucji należy rozważyć jego likwidację w imię uproszczenia struktur państwa, oszczędności i zwiększenia efektywności legislacyjnej. Jednak zmiany w Konstytucji wymagają uzyskania większości konstytucyjnej, co jest trudnym wyzwaniem politycznym. Konieczne jest wypracowanie szerokiego konsensusu politycznego, aby dokonać zmian w Konstytucji, co wymaga czasu i wysiłku. Debata na temat przyszłości Senatu powinna być prowadzona w sposób otwarty i z udziałem różnych środowisk, nie tylko politycznych,
Relacja: Bernard i Margotte
